موضوع کمبود بنزین در ایران مشکل پیچیده و مبرمی است که نیازمند توجه فوری و راهکارهای مدبرانه است. با برآورد کمبود ۳۰ میلیون لیتر در روز برای سال ۱۴۰۴ نشان از اهمیت جدی در حل ناترازی بنزین دارد که در صورت عدم توجه به آن، موجب تبعات اقتصادی شدیدی خواهد شد. در پرداختن به این موضوع، سه سناریو اصلی مطرح شده است. رویکرد اول افزایش قیمت بنزین آزاد به ۸ هزار تومان را پیشنهاد می کند، اقدامی که منجر به افزایش ۱۶۶ درصدی قیمت بنزین می شود. با این حال، اعتقاد بر این است که این افزایش لزوماً در درازمدت مانع قاچاق یا کاهش مصرف نخواهد شد. در واقع ممکن است پس از مدتی منجر به بازگشت به سطح مصرف فعلی شود که با اثرات تورمی بالا بر اقتصاد همراه است.

رویکرد دوم شامل اجرای سه سطح قیمت گذاری بنزین است. سهمیه اول ۶۰ لیتر ۱۵۰۰ تومانی و سهمیه دوم با محدودیت مصرف ۴۰ لیتر در ماه با قیمت ۳ هزار تومان و سهمیه سوم با قیمت آزاد ۸ هزار تومان قیمت خواهد بود. هدف این رویکرد علاوه بر اینکه باز هم شاهد بنزین ۸ هزار تومانی خواهیم بود، فراهم کردن حق اضافی برای مالکان خودرو است. با این حال، عملا با وجود نرخ دوم سهمیه بنزین، شاهد این هستیم که نرخ بنزین آزاد در نهایت ۸ هزار تومان است و خروجی هر دو رویکرد بدون توجه به نوع مصرف افراد و دلایل شکل‌گیری ناترازی بنزین، افزایش قیمت بنزین است.

این در حالی است که سومین رویکرد، مرتبط با بحث بنزین به ازای هر نفر است که مکمل آن نیز اعطای سهمیه CNG به خودروهای فعال در صنعت حمل و نقل است. این رویکرد به دنبال اصلاح روش توزیع بنزین بر اساس سطوح مصرف فردی به جای قیمت است. با اجرای این رویکرد که به هر فرد معادل ۳۰ لیتر بنزین در ماه یارانه تعلق می گیرد، می توان هزینه های مصرف غیرضروری را کاهش داد، تک سرنشینی را نیز کاهش داد و کل واردات بنزین را کاهش داد. این مدل همچنین با هدف افزایش بهره وری اقتصادی و انتقال مزایای کاهش مصرف سوخت به طور مستقیم به مردم است.

اجرای مدل بنزین به ازای هر نفر در کنار با تخصیص سوخت CNG برای تمامی خودروهای صنعت حمل و نقل، بدون اضافه شدن هزینه حمل‌ونقل خودروها برای سفرهای درونشهری یا برونشهری، قاچاق را هم کاهش داده، ناترازی بنزین را نیز از محل کاهش مصرف غیربهینه شخصی و همچنین صرفه اقتصادی برای بهینه کردن مصرف افراد برطرف کند و توزیع عادلانه یارانه ها را ترویج دهد.

در خاتمه، کمبود بنزین در ایران یک چالش جدی است که نیازمند راهکارهای نوآورانه و موثر است. در حالی که رویکردهای قبلی بر تعدیل قیمت و سیستم‌های قیمت‌گذاری سطحی متمرکز بوده‌اند، مدل بنزین به ازای هر نفر راه‌حل پایدارتر و عادلانه‌تری مبتنی بر اصلاح نحوه توزیع یارانه بنزین در سطح معقولی از مصرف شخصی افراد را ارائه می‌دهد. ایران با تمرکز بر سطوح مصرف فردی و بهینه سازی توزیع سوخت، می تواند وابستگی خود به واردات بنزین خارجی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد، قاچاق را مهار کند و بهره وری اقتصادی را ارتقا دهد. اجرای این مدل می تواند به توزیع پایدارتر و عادلانه یارانه ها منجر شود و در نهایت به نفع مردم و اقتصاد ایران باشد.